Koszerne? To dawaj! 004- Żródlo Prawa, zbiór zakonów -Tora- (teksty źródłowe)

Tło historyczno-społeczne Tory - w czasach Mojżesza

         Jedna z teoryj na ten temat głosi, iż Mojżesz napisał prawie cały Pięcioksiąg: hebr. Chumasz, gr. Pentateuch i oddał go kapłanom aby leżał przy Arce w Świątyni. Jak wskazuje na to ostatni rozdział, autorem przynajmniej ostatniej Księgi Powtórzonego Prawa - Deuteronomium był nie Mojżesz, ale prawdopodobnie któryś z kapłanów. W czasach zapisywania Pięcioksięgu nastąpił szereg doniosłych faktów w dziejach narodu żydowskiego. Skutkiem tego był między innymi podział społeczeństwa na pierwociny klas społecznych z wyraźnie zakreślonymi zadaniami do pełnienia w państwie. Najliczniejszy był lud Izraela. Wykonywał on zwykłe zawody, to jest: kupiectwo, rzemiosła, usługi, zajmował się uprawą pól, winnic, gajów oliwnych, produkował oliwę, trunki i td.

         Kapłani i Arcykapłan - Hakohen jako dziedziczni spadkobiercy posług religijnych Ludu Wybranego obarczeni byli zgoła innymi obowiązkami i rygorami. Arcykapłan sprawować miał posługi w Świątyni w szczególne święta, składać codzienne ofiary z baranka (łac. holocaustus sempiterus) i z kadzidła, nadzorować pełnienie posług kapłańskich, błogosławić. Nie wolno mu było uczestniczyć w żadnych pogrzebach (nawet własnych rodziców), natomiast żenić się mógł tylko z nieskalaną dziewicą izraelską. Kapłani - kohenim nie mogli żenić się z kobietami podejrzanymi o cudzołóstwo i z rozwódkami, pić wina ani mocnych trunków oszałamiających podczas okresu posługi; mogli uczestniczyć w pogrzebach, ale tylko członków swej najbliższej rodziny: ojca, matki, syna, córki, brata i siostry (dziewicy pozostającej w domu rodzicielskim). „Encyklopedya kościelna” podaje, iż „zboczenia cielesne” (wymieniane w Księdze Kapłańskiej 21: 16-24) nie pozbawiały ułomnych kapłanów przywilejów, chociaż stawały na przeszkodzie posługom. Jedynie Kapłani mogli składać różnego typu ofiary, w przeciwieństwie do ludu i Lewitów, którzy mogli je tylko do nich zanosić. Kapłani udzielali błogosławieństw. Źródłem bogactwa był fakt zwolnienia ich (jak też Lewitów) od płacenia podatków oraz uboczne zajęcia, jakim kapłani i Lewici mogli poza czasem służby się oddawać, o ile nie uwłaczały świętości stanu kapłańskiego czy godności urzędu. Mocą nakazu bożego, lud zobowiązany był do składania przedstawicielom warstw wyższych, to jest Kapłanom i Lewitom danin. Były to: dziesięciny określone prawem części z ofiar, pierwociny ze żniw, pieniądze za wykup pierworodnych z ludzi, pierworodne zwierzęta czyste, pieniądze za sprzedaż zwierząt nieczystych, owoce z drzew w czwartym roku od ich posadzenia, część zdobyczy wojennych. Składano też dary dobrowolne. Z czasem zaczęto łamać te nakazy, wskutek m.in. rozbicia na dwa królestwa, nieurodzajów, ubożenia ogólnego i td. Sprawiło to podupadnięcie stanów wyższych, do tego stopnia nawet, że dziś niektórzy badacze Pisma sądzą, że Lewici to warstwa niemal najniższa na drabinie społecznej. Faktem jest, że pomimo późniejszych prób przywrócenia porządku w sferze finansowej, zaniechano praktyk dawniejszych, ograniczając się do składania danin jedynie kapłanom. to właśnie dlatego Lewici stoczyli się z uprzywilejowanej pozycji w państwie, początkowo niemal równorzędnej pozycji kapłanów. Lewici, których możnaby określić jako klasę średnią, pełnili ważną funkcję państwową i byli przydani do usług kościelnych. Za czasów Dawida były cztery klasy Lewitów: a) usługujący kapłanom, b) odźwierni czterech stron Świątyni, c) kantorzy 24 sekcyj d) sędziowie i pełniący ważne urzędy państwowe. Lewici musieli składać kapłanom daninę dodatkową, to jest dziesiątą część otrzymanej dziesięciny. Źródłem utrzymania były dla Lewitów dziesięciny z płodów i bydła oraz część łupów wojennych.

Czasy późniejsze i dzień dzisiejszy

         Trudno jest ująć choćby część historii Izraela tak, by książka nie zmieniła się w pozycję zgoła innej natury. Ograniczę się do stwierdzenia, iż rozproszenie żydów po świecie sprawiło z jednej strony że - tworząc diasporę - dochowywali tradycji i nakazów życia podług Objawionego Prawa, z drugiej jednak strony - ulegali mimo wszystko wpływom społeczeństw autochtonicznych z czasem przekształcając się w klasy społeczne i warstwy właściwe tym społeczeństwom współczesnym. Czasem odbywało się to dobrowolnie, np. przez małżeństwa mieszane, czasem pod groźbą utraty życia. Inkwizycja, pogromy i „ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej” to przykłady aż nadto dające powody do zmian w osobistym życiu żydów całego świata. Do niedawna na mapach nie figurowało Państwo Izrael. Żydzi zamieszkiwali inne kraje coraz słabiej opierając się przemianom społecznym, tak że w końcu wtapiali się w  struktury społeczne, zawodowe i polityczne rejonów swego osiedlenia. Był to proces w naszym odczuciu naturalny i trudno ten fakt jednoznacznie oceniać w kategoriach etycznych czy społecznych. Przecież bardzo często kraje osiedlenia cechował wybitny stopień zaawansowania, postęp naukowy, rozkwit gospodarczy. Funkcjonowanie na innej płaszczyźnie w takich krajach mogłoby zagrozić niepotrzebnym spadkiem znaczenia wspólnot żydowskich w tych społeczeństwach.  Wiele jest w literaturze żydostwa światowego opisów konfrontacji różnorakich postaw. Najczęściej przedstawiany jest konflikt z wyznawcami ultra ortodoksyjnego mozaizmu. Wydaje się niepojętym niezłomna postawa tych ludzi, uważających iż oprócz nauki Tory nic innego nie jest warte zachodu. Nawet nauka, tak dziś poważana w naszym kręgu cywilizacji, traktowana jest zawsze z podejrzliwością jako siła odciągająca lud od poznawania Świętej księgi.

         Utworzenie w 1948 roku Izraela na Ziemi Świętej spowodowało napływ żydów z całego świata, jednak stało się tak bez odtworzenia ścisłych podziałów społeczno-politycznych z czasów Przymierza. Dzisiejszy Kościół Rzymski stara się nadrobić stracone lata nieporozumień i krzywd narosłych w ciągu wspólnej historii. Bardzo niedawno Stolica Apostolska uznała oficjalnie Państwo Izrael. Od szeregu lat działa na rzecz dialogu z judaizmem. Z pewnością chrześcijaństwo jako „młodsi bracia w wierze” mają swym ekumenizmem jeszcze wiele do powiedzenia. Judaizm traktowany z szacunkiem i powagą, zmusza chrześcijan do uznania bagażu win obu stron i uczciwego, niekłamanego ich zadośćuczynienia. Judaizm uczy chrześcijan konieczności pokłonu przed Torą jako Księgą Objawioną. Uczy, co widać szczególnie dziś, nowego pojmowania i odczytywania całego Starego Testamentu. Jeśli idzie o mnie, to mam wielką nadzieję na wielki krok, jaki uczynią oba te światy po odczytaniu i opublikowaniu słynnych zwojów z Qumran. Są to najstarsze ze znanych (pisane pomiędzy rokiem 200  p.n.e., a 67 n.e.) zapisy Pisma Świętego odkryte przypadkowo, stosunkowo niedawno.[1]

         Tora, czyli z greckiego Pentateuch składa się z pięciu części, odpowiednio:

• Księgi Rodzaju: łac. Genesis - hebr. Bereszit,
• Księgi Wyjścia: łac. Exodus - hebr. Szemot,
• Księgi Kapłańskiej: łac. Leviticus - hebr. Wajjikra,
• Księgi Liczb: łac. Numeri - hebr. Bemidbar  
• Księgi Powtórzonego Prawa: łac. Deuteronomium - hebr. Devarim.

         Podane stosowne cytaty z Tory stanowią kanon uznawania za koszerne pokarmów, sposobu ich pozyskiwania oraz ludzi je sporządzających i spożywających, a także środków i narzędzi służących do produkcji żywności. Zastrzegam się, iż przepisy wynikające z interpretacji Tory są stale modyfikowane oraz uzupełniane. Jest to odpowiedź prawa rabinicznego na wymogi stawiane między innymi przez rozwój nauki oraz konkretne warunki bytowania społeczeństw naszych czasów. Zapisy będące uwspółcześnionymi przepisami o koszerności są przedmiotem działalności takich czasopism, jak np. wysoce specjalistyczny „The Kashrus Magazine” (USA) i in.

         W zasadzie w rozdziale tym pomijam przepisy ofiarne oraz dotyczące postępowania i pokarmów spożywanych przez kohenim - kapłanów [2], jedną z warstw społeczeństwa żydowskiego.

         Niektóre zalecenia odnoszą się wyłącznie do wyznawców judaizmu[3], przeważnie jednak pomijałem przepisy ofiarne i odnoszące się tylko do tradycyjnych świąt żydowskich sensu stricte Nie działo się tak jeżeli niosły one informację o konkretnym pokarmie nakazanym przez Boga. Przytoczono tu, choć nie w formie zakonu, pewne sformułowania (na przykład: „kraina mlekiem i miodem płynąca”), które stanowią także pewną część Bożego Planu względem Izraela.

   Występują tu po wielokroć przypomnienia boskich zakonów, przytaczam je także w pełnej wersji, gdyż nierzadko przypomnienie takie podkreśla wagę przykładaną przez Boga do podporządkowania się jego prawom. Bywa również, że rzucają nowe światło lub uzupełniają prawo poprzednie.

  Zakony podane przez Torę zostały dla wygody usystematyzowane. Podano je w kolejności występowania w kolejnych pięciu księgach. Dotyczą one zasadniczych kwestyj:

- kto, co i kiedy jest czyste (koszerne)

- co zgodnie z Wolą Bożą wolno spożywać

- czego i komu spożywać nie wolno

- jak pewne pokarmy przyrządzać

- w jaki sposób rzecz lub osoba staje się nieczystą[4]

- jaki jest czas przebywania w stanie nieczystości przez osobę w konkretnym przypadku

Sposób przywrócenia stanu koszerności regulowały bądź to przepisy dotyczące składania ofiar pojednania lub ofiar pokutnych, bądź koniecznych zabiegów, na przykład o podłożu higienicznym[5].

         Oto niektóre z zakonów Pięcioksięgu Mojżeszowego, stanowiącego najświętszą skarbnicę judaizmu. Wybrane przez autora fragmenty dotyczą mniej lub bardziej bezpośrednio problematyki koszerności czyli czystości w ujęciu judaizmu. Cytaty[6] zaczerpnięto z Biblii Świętej, wydanej przez Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne, Warszawa w roku 1975. Na początku cytatu podano w kolejności: cyframi rzymskimi NUMER KSIĘGI, (ew. kto był autorem księgi), z jakiego rozdziału oraz który wiersz (wiersze) cytowano. np.:

III Mojż.17,10 - oznacza: Trzecia Księga Mojżeszowa, rozdział siedemnasty, wiersz dziesiąty.           Brzmi on:  

III,17,10: A ktokolwiek z domu izraelskiego albo z obcych przybyszów, którzy mieszkają pośród nich, będzie spożywał jakąkolwiek krew, zwrócę swoje oblicze przeciwko spożywającemu krew i wytracę go spośród jego ludu.

         Jeśli jakiś przytoczony fragment jest dalszym ciągiem myśli zawartej w poprzednim wierszu lub dokończeniem zdania, to dla zachowania całości poprzedzać go będzie jedynie numer wiersza. Znaczy to, że pochodzi z tej samej Księgi, tego samego rozdziału.

I Księga Mojżesza (Genesis)

1,29: Potem rzekł Bóg: Oto daję wam wszelką roślinę wydającą nasienie na całej ziemi i wszelkie drzewa, których owoc ma w sobie nasienie: niech będzie     dla was pokarmem!

  7,1: I rzekł Pan do Noego: (...)

     2: Ze wszystkich zwierząt czystych weź z sobą po siedem, samca i samicę, a ze zwierząt nieczystych po parze, samca i samicę.

     3: Także z ptactwa niebieskiego po siedem, samca i samicę, aby zachować     przy życiu ich potomstwo na całej ziemi.

  7,8: Ze zwierząt czystych i ze zwierząt nieczystych, i z ptactwa, i z wszystkiego, co pełza po ziemi,

     9: Po dwoje weszło do Noego do arki, samiec i samica, (...)

8,20: Wtedy zbudował Noe ołtarz Panu i wziął z każdego bydła czystego i z      każdego ptactwa czystego, i złożył je na ofiarę całopalną na ołtarzu

  9,2: A bojaźń i lęk przed wami niech padnie na wszystkie zwierzęta ziemi i na wszelkie ptactwo niebios, na wszystko, co się rusza na ziemi i na wszystkie ryby morskie; wszystko to oddane jest w ręce wasze.

     3: Wszystko, co się rusza i żyje niech wam służy za pokarm; tak jak       zielone jarzyny, daję wam wszystko.

     4: Lecz nie będziecie jedli mięsa z duszą jego, to jest z krwią jego.

32,32: Dlatego synowie Izraela aż do dnia dzisiejszego nie jedzą ścięgna, które jest w stawie biodrowym, ponieważ uderzył Jakuba w staw biodrowy,         w to właśnie ścięgno.

II Księga Mojżesza (Exodus) 

12,3: Powiedzcie całemu zgromadzeniu Izraela, mówiąc: Dziesiątego dnia tego miesiąca[7] weźmie sobie każdy baranka dla rodziny, baranka dla domu.

12,5: Ma to być baranek bez skazy, samiec jednoroczny. Może to być baranek lub koziołek.

12,8: Mięso jego upieczone na ogniu spożyją podczas tej nocy; jeść je będą z          przaśnikami i gorzkimi ziołami.

     9: Nie jedzcie z niego nic surowego ani ugotowanego w wodzie, lecz tylko     upieczone na ogniu w całości: głowa razem z odnóżami i częściami środkowymi.

   10: Nie pozostawiajcie z niego nic do rana, a jeśli z niego zostanie coś do rana, spalcie to w ogniu.

12,15:  Przez siedem dni jeść będziecie przaśniki. Już pierwszego dnia        usuniecie kwas z domów waszych, bo każdy, kto od pierwszego do siódmego dnia jeść będzie to, co kwaszone, usunięty będzie z Izraela;

   16: Pierwszego dnia i siódmego dnia będzie u was święte zgromadzenie, w tych dniach nie wolno wykonywać żadnej pracy. Tylko to, co każdy potrzebuje do jedzenia, wolno wam przygotować.

12,18: W pierwszym miesiącu, od wieczora czternastego dnia tego miesiąca do wieczora dwudziestego pierwszego dnia będziecie jeść przaśniki.

 19: Przez siedem dni nie będzie kwasu w domach waszych; każdy bowiem kto jeść będzie kwaszone, usunięty będzie ze społeczności Izraela, zarówno przybysz, jak i tubylec.

    20: Nie będziecie jedli nic kwaszonego; we wszystkich siedzibach waszych jeść będziecie przaśniki.

13,3: I rzekł Mojżesz do ludu: Pamiętajcie o tym dniu, w którym wyszliście z      Egiptu, z domu niewoli, bo przemożną ręką wyprowadził was Pan stamtąd. Nie wolno tedy jeść chleba kwaszonego.

13,6: Przez sześć dni jeść będziesz przaśniki, a dnia siódmego będzie święto Pana.

     7: Przaśniki będzie się spożywać przez siedem dni; nie znajdzie się u ciebie nic kwaszonego i nie znajdzie się kwasu w obrębie wszystkich granic twoich.

16,35: Synowie izraelscy jedli mannę czterdzieści lat, aż przybyli do granic ziemi kanaanejskiej.

21,28: Jeżeli wół zabodzie mężczyznę lub kobietę na śmierć, to należy wołu ukamienować i nie jeść jego mięsa, właściciel zaś wołu będzie niewinny.

22,29: Nie zwlekaj z oddaniem z obfitości klepiska twego i twojej tłoczni. Pierworodnego z twoich synów mnie oddasz.

    30: Tak samo postąpisz z twoim wołem, z twoją owcą. Siedem dni będzie przy matce swojej, ósmego oddasz mi je.

    31: Będziecie ludźmi mnie poświęconymi; dlatego nie będziecie jedli mięsa     zwierzęcia rozszarpanego na polu, rzucicie je psom.

23,11:  W siódmym dniu zostawisz ją odłogiem i nie uprawisz jej, niech pożywią się z niej ubodzy twego ludu, a tym, co pozostanie po nich, niech pożywią się zwierzęta polne; tak też postąpisz z twoją winnicą i twoim ogrodem oliwnym.

23,19:  Najlepsze pierwociny z plonów ziemi twojej przyniesiesz do domu Pana, Boga twego. Nie będziesz gotował koźlęcia w mleku jego matki.

29, 1:  W ten sposób postąpisz z nimi, gdy będziesz ich poświęcał na moich kapłanów: Weźmiesz (...)

      2: (...) niekwaszony chleb, i niekwaszone placki zaczynione na oliwie i niekwaszone opłatki namaszczone oliwą. Zrobisz je z najprzedniejszej mąki pszennej.

33,1: Rzekł potem Pan do Mojżesza: (...)

33,3: Wyrusz do ziemi opływającej w mleko i miód. Lecz ponieważ jesteś ludem twardego karku, sam nie pójdę pośród ciebie, aby cię nie wytępić po drodze.

34,26:  Najlepsze z pierwocin ziemi twojej przyniesiesz do domu Pana, Boga twego. Nie będziesz gotował koźlęcia w mleku matki jego.

III Księga Mojżesza (Leviticus) 

   2,1: Jeżeli ktoś chce złożyć Panu ofiarę z pokarmów, to niechaj ofiarą jego będzie przednia mąka, niechaj poleje ją oliwą i nałoży na nią kadzidła.

   2,4: Jeżeli zaś chcesz złożyć na ofiarę to, co pieczone w piecu, niech to będzie ciasto przaśne z przedniej mąki, zaczynione oliwą i cienkie        placki przaśne pomaszczone oliwą

    5: A jeżeli twoją ofiarą ma być ofiara z pokarmów smażonych na patelni, to niech nią będzie przaśnik z mąki przedniej zaczynionej oliwą.

   2,7: Jeżeli twoją ofiarą ma być ofiara z pokarmów gotowanych w rondlu, to      niech nią będzie zrobiona z mąki przedniej zaczynionej oliwą;

 2,11: Żadna ofiara z pokarmów, którą składać będziecie Panu, nie może być          przyrządzona na kwasie; gdyż nic kwaszonego ani miodu nie możecie składać na ofiarę ogniową dla Pana.

 2,13: Każdą twoją ofiarę posolisz; żadnej twojej ofiary nie pozbawisz soli przymierza Boga twego. Przy każdej ofierze swojej składać będziesz i sól.

4,27: A jeżeli człowiek z prostego ludu zgrzeszy nieświadomie, wykraczając przeciwko jednemu z przykazań Pańskich, których przekraczać nie wolno, i ściągnie na siebie winę,

   28: A potem uświadomi sobie, swój grzech, który popełnił, złoży jako swoją ofiarę kozła, samicę bez skazy, za swój grzech, który popełnił.

   29: Położy rękę na głowie ofiary i zarżnie to zwierzę ofiary za grzech na miejscu, gdzie składa się ofiary całopalne.

  5,1: Jeżeli kto zgrzeszy przez to, że usłyszał zaklęcie i był świadkiem tego, albo dowiedział się o tym, a nie oznajmił tego i ten sposób zawinił;

     2: Albo jeżeli kto dotknie się czegoś nieczystego, czy to padliny dzikiego zwierzęcia nieczystego, albo padliny domowego zwierzęcia nieczystego, albo padliny płaza nieczystego, nie wiedząc o tym, ale tak, że stał się nieczystym i ściągnął na siebie winę;

     3: Albo jeżeli kto dotknie się nieczystości ludzkiej czy jakiejkolwiek      nieczystości, przez którą sam staje się nieczysty, a sam nie wiedząc o tym, ale potem się dowie o tym, że ściągnął na siebie winę;

     4: Albo jeżeli kto przysięga paplając swymi ustami, że zrobi coś złego lub      dobrego, jak to się może nieraz człowiekowi wymknąć niebacznie przysięga, a sam na razie o tym nie wie, ale potem sobie to uświadomi,    że ściągnął na siebie winę przez jedną z tych rzeczy;(...)

5,11: A jeżeli nie będzie go stać na dwie synogarlice lub dwa gołąbki, to niech złoży jako swoją ofiarę za grzech, który popełnił, dziesiątą część efy mąki przedniej na ofiarę za grzech, lecz niech jej nie nalewa na nią oliwy, i nie daje na nią kadzidła, gdyż jest to ofiara za grzech.

5,13: Kapłan dokona jego oczyszczenia z jego grzechu, który popełnił w jednej z tych rzeczy, i będzie mu odpuszczony. Reszta zaś należeć będzie do kapłana, jak przy ofierze z pokarmów.

5,17: A jeżeli kto popełni grzech, przekraczając bezwiednie którekolwiek z przykazań Pańskich, których przekroczyć nie wolno, i ściągnie na siebie winę i podlega karze za grzech,

   18: To przywiedzie z trzody do kapłana barana bez skazy według swego oszacowania, a kapłan dokona jego oczyszczenia za to uchybienie, którego się dopuścił, i będzie mu odpuszczone.

6,23: Każda ofiara kapłańska z pokarmów niech będzie spalona całkowicie; nie będzie spożywana.

7,13: Wraz z plackami złoży przy dziękczynnej ofierze pojednania jako swoją ofiarę chleb kwaszony.

7,15: Mięso z dziękczynnej ofiary pojednania będzie się spożywać w dniu jej ofiarowania; nic z tego nie odłoży się do rana.

7,18: A jeżeli coś z mięsa ofiary pojednania zje się trzeciego dnia, to ten, który ją składał, nie znajdzie upodobania. Nie będzie mu ona zaliczona. Jest to rzecz nieczysta, a ten, kto z niej będzie jadł, ściągnie na siebie winę.

   19: Mięsa, które dotknęło czegoś nieczystego, nie wolno spożywać, będzie     spalone w ogniu. Co zaś do mięsa, to każdy, kto jest czysty, może jeść mięso.

   20: Kto spożywa mięso z ofiary pojednania, która należy do Pana, a jest nieczysty, wytracony będzie pośród swojego ludu.

   21: A kto dotknie się czegokolwiek nieczystego: nieczystości pochodzącej od człowieka lub nieczystego zwierzęcia, lub w ogóle jakiejś nieczystej obrzydliwości, a zje coś z ofiary pojednania, która należy do Pana, będzie wytracony spośród swego ludu.

7,23: Powiedz synom izraelskim tak: Nie będziecie jedli żadnego tłuszczu z wołu, ani z owcy, ani z kozy,

   24: Tłuszcz zwierzęcia padłego i tłuszcz zwierzęcia rozszarpanego może być użyty do czegokolwiek, ale spożywać go nie będziecie,

   25: Gdyż każdy, kto spożywa tłuszcz z bydła, które składa się jako ofiarę ogniową Panu, za to, że go spożywa, będzie wytracony spośród swego ludu.

   26: Żadnej krwi ani z ptactwa, ani z bydła spożywać nie będziecie we wszystkich siedzibach waszych.

   27: Każdy, kto będzie spożywał jakąkolwiek krew, będzie wytracony spośród swego ludu.

10,9: Wina i mocnego napoju nie pijcie ani ty, ani synowie twoi z tobą, gdy będziecie wchodzić do namiotu Zgromadzenia, abyście nie pomarli. Jest to przepis wieczny dla waszych pokoleń.

   10: Abyście umieli rozróżniać między tym, co święte, a tym co nie święte,        między tym, co czyste, a tym, co nieczyste.

11,2: Takie zwierzęta możecie jeść spośród wszystkich zwierząt, jakie są na ziemi:

     3: Każde spośród bydła, które ma rozdzielone kopyto i rozszczepioną racicę i przeżuwa pokarm, możecie jeść.

     4: Lecz spośród przeżuwających pokarm i mających rozdzielone kopyto jeść nie będziecie: wielbłąda, ponieważ przeżuwa pokarm, lecz nie ma rozdzielonego kopyta, ten jest dla was nieczysty.

     5: Świstaka, ponieważ przeżuwa pokarm, lecz nie ma rozdzielonego kopyta, ten jest dla was nieczysty;

     6: Zająca, ponieważ przeżuwa pokarm, lecz nie ma rozdzielonego kopyta,     ten jest dla was nieczysty;

     7: Wieprza, ponieważ ma rozdzielone kopyto i rozszczepioną racicę, ale nie przeżuwa połkniętego pokarmu, ten jest dla was nieczysty;

     8: Mięsa ich jeść nie będziecie ani nie będziecie się dotykać ich padliny, są one dla was nieczyste;

     9: Z tego wszystkiego, co żyje w wodzie, możecie jeść: Wszystko, co żyje w wodzie , w morzach i w rzekach, ma płetwy i łuski, jeść możecie;

   10: Wszystko zaś, co nie ma płetw i łusek w morzach i rzekach, wszystko, co roi się w wodzie, wszystkie istoty żywe, które są w wodzie, będą dla was obrzydliwością.

   11: I pozostaną dla was obrzydliwością: Mięsa ich jeść nie będziecie i będziecie brzydzić się ich padliną.

   12: Wszystko w wodzie, co nie ma płetw ani łusek, będzie dla was obrzydliwością

   13: Z ptactwa zaś tymi brzydzić się będziecie i nie będziecie ich spożywali, bo są obrzydliwością: orzeł, sęp górski, orlik,

   14: Wszelkie gatunki kani i sokołów,

   15: Wszelkie gatunki kruków,

   16: Struś, sowa, mewa i wszelkie gatunki jastrzębi,

   17: Puszczyk, kormoran i puchacz,

   18: Sójka, pelikan, ścierwojad,

   19: Bocian, wszelkie gatunki czapli, dudek i nietoperz.

   20: Wszelkie uskrzydlone czworonożne owady będą dla was obrzydliwością.

   21: Lecz z wszelkich uskrzydlonych czworonożnych owadów możecie jeść te, które mają ponad swymi nogami tylne kończyny do skakania na nich po ziemi;

   22: Te z nich możecie jeść: Wszelkie gatunki szarańczy wędrownej i wszelkie gatunki szarańczy solam, wszelkie gatunki szarańczy chagab i wszelkie gatunki koników polnych;

   23: Wszelkie zaś uskrzydlone czworonożne owady będą dla was obrzydliwością.

   24: Przez te zaś zwierzęta staniecie się nieczyści i każdy, kto się dotknie ich padliny, będzie nieczystym do wieczora,

   25: A każdy, kto nosi ich padlinę, wypierze swoje szaty i będzie nieczysty do wieczora;

   26: To, które ma rozdzielone kopyto, ale nie przeżuwa połkniętego pokarmu, będzie dla was nieczyste i każdy, kto się go dotyka, stanie się nieczysty.

   27: Wszystko, co chodzi na łapach swych spośród zwierząt czworonożnych, będzie dla was nieczyste i każdy, kto się dotyka ich padliny będzie nieczysty do wieczora.

   28: A kto będzie nosił ich padlinę, wypierze swoje szaty i będzie nieczysty do wieczora. Są one dla was nieczyste.

   29: A wśród małych zwierząt, które biegają po ziemi, będą dla was nieczyste: kret, mysz i wszelkie gatunki jaszczurek,

   30: Łasica, żółw, salamandra, skolopendra i kameleon.

   31: Te będą dla was nieczyste spośród wszystkich małych zwierząt. Każdy, kto się ich dotknie, gdy są nieżywe, będzie nieczysty do wieczora.

   32: Wszystko, na co spadnie którekolwiek z nich, gdy są nieżywe, będzie dla was nieczyste. Każdy przedmiot drewniany lub szata, lub skóra, lub worek, każdy przedmiot, którym wykonuje się jakąś pracę, należy włożyć do wody i będzie nieczysty do wieczora, a potem będzie czysty.

   33: Jeżeli do jakiegoś naczynia glinianego wpadnie którekolwiek z nich, to       to, co jest wewnątrz naczynia będzie nieczyste, a wy je stłuczecie.

   34: Każdy pokarm, który się spożywa, do którego dostanie się woda z tego     naczynia, będzie nieczysty, wszelki zaś napój, który się pije, będzie w takim naczyniu nieczysty.

   35: Wszystko, na co spadnie cokolwiek z ich padliny, będzie nieczyste, czy     to piec, czy palenisko; należy je rozwalić, są bowiem nieczyste i będą    dla was nieczyste.

   36: Tylko źródło i studnia, jako zbiorniki wody, będą czyste. Natomiast kto dotknie się w nich padliny, która w nie wpadła, będzie nieczysty.

   37: Jeżeli zaś z ich padliny spadnie coś na ziarno przeznaczone do siewu, to    będzie ono czyste.

   38: Jeżeli zaś na to ziarno wylano wodę, a potem spadło na nie coś z padliny, to będzie ono dla was nieczyste.

   39: Jeżeli padnie jedno ze zwierząt, które możecie jeść, to ten, kto się dotknie jego padliny, będzie nieczysty aż do wieczora.

   40: Kto by zaś zjadł coś z tej padliny, wypierze swoje szaty i będzie nieczysty aż do wieczora. A kto by niósł taką padlinę, wypierze swoje      szaty i będzie nieczysty aż do wieczora.

   41: Wszelkie małe zwierzęta, które biegają po ziemi, są obrzydliwością, nie     wolno ich jeść.

   42: Nie będziecie też jedli niczego, co się czołga na brzuchu, i niczego, co       chodzi na czterech i więcej nogach spośród wszystkich małych zwierząt, które biegają po ziemi, gdyż są obrzydliwością.

   43: Nie kalajcie siebie samych przez spożywanie jakiegokolwiek płaza, który pełza po ziemi i nie zanieczyszczajcie się nimi, bo przez nie staniecie się nieczystymi,

   44: Albowiem Ja, Pan, jestem Bogiem waszym! Uświęcajcie się i bądźcie świętymi, bo Ja jestem święty! Nie zanieczyszczajcie siebie samych żadnym płazem, który pełza po ziemi,

   45: Bom Ja Pan, który was wyprowadziłem z ziemi egipskiej, aby być Bogiem waszym. Bądźcie więc świętymi, bom Ja jest święty.

   46: To jest prawo, dotyczące bydła i ptactwa, i wszelkich istot żyjących, które się roją w wodzie, i wszystkiego, co żywe pełza po ziemi,

   47: Abyście rozróżniali między tym, co nieczyste, a tym, co czyste, oraz między zwierzętami, które się spożywa, a zwierzętami, których jeść nie          wolno.

12,2: Powiedz synom izraelskim tak: Jeżeli kobieta zajdzie w ciążę i urodzi chłopca, będzie nieczysta przez siedem dni;  tak samo jak w dniach krwawienia miesięcznego będzie nieczystą.

     3: Ósmego dnia obrzezany zostanie jego napletek.

     4: Potem pozostanie ona w domu przez trzydzieści trzy dni z powodu krwi          oczyszczenia. Nie będzie dotykać żadnej świętej rzeczy i nie będzie wchodzić do świątyni, aż skończą się dni jej oczyszczenia.

     5: A jeżeli porodzi dziewczynkę, będzie nieczysta przez dwa tygodnie, jak     podczas krwawienia miesięcznego, i pozostanie w domu przez sześćdziesiąt sześć dni z powodu jej krwi oczyszczenia.

     6: A gdy skończą się dni jej oczyszczenia po urodzeniu syna czy córki, przyprowadzi przed wejście (...) ofiarę za grzech.

     7: Kapłan ofiaruje to przed Panem i dokona za nią przebłagania, i będzie oczyszczona od upływu swojej krwi. Takie jest prawo dotyczące tej, która urodziła chłopca lub dziewczynkę.

     8: A jeżeli nie stać jej na jagnię, to weźmie dwie synogarlice lub dwa gołąbki: jednego na ofiarę całopalną, a drugiego na ofiarę za grzech. Kapłan zaś dokona za nią przebłagania i będzie czysta.

13,1-59 i 14,1-57 [8]

15,2: I rzekł Pan do Mojżesza: Powiedzcie do synów izraelskich i mówcie im tak: Jeżeli mężczyzna ma wyciek ze swego członka, to jego wyciek jest nieczysty.

     3: Oto na czym polega nieczystość jego wycieku: Czy członek wydziela wyciek, czy członek zatrzymuje i nie wydziela wycieku, to zachodzi stan nieczystości.

     4: Każde łoże, na którym będzie leżał mający wyciek, będzie nieczyste

         i każdy sprzęt, na którym usiądzie, będzie nieczysty do wieczora.

     5: A każdy, kto się dotknie jego łoża, wypierze swoje szaty i obmyje się wodą, i będzie nieczysty do wieczora.

     6: A kto siądzie na sprzęcie, na którym siedział mający wyciek, wypierze swoje szaty i obmyje się wodą, i będzie nieczysty do wieczora.

     7: A  kto się dotknie ciała tego, który ma wyciek, wypierze swoje szaty i obmyje się wodą, i będzie nieczysty do wieczora.

     8: A jeżeli splunie ten, który ma wyciek na czystego, to ten wypierze swoje szaty i obmyje się wodą, i będzie nieczysty do wieczora.

     9: Każde siodło, na którym siedział mający wyciek, będzie nieczyste.

   10: Każdy, kto dotknie czegokolwiek, co było pod nim, będzie nieczysty do wieczora, a kto taką rzecz będzie nosił, wypierze swoje szaty i obmyje się wodą, i będzie nieczysty do wieczora.

   11: Każdy, kogo się dotknie mający wyciek, a nie opłukał swoich rąk wodą, wypierze swoje szaty i obmyje się wodą, i będzie nieczysty do wieczora.

   12: Naczynie zaś gliniane, którego się dotknie mający wyciek, zostanie stłuczone, a naczynie drewniane, będzie wymyte wodą.

   13: Gdy mający wyciek oczyści się z od swego wycieku, to odliczy sobie siedem dni od swego oczyszczenia (...)

   14: (...) dwie synogarlice lub dwa gołębie (...) i odda je kapłanowi (...)

   15: Kapłan przyrządzi je (...) dokona kapłan za niego przebłagania z powodu jego wycieku

   16: Jeżeli mężczyźnie wypłynie we śnie nasienie, to obmyje on wodą całe swoje ciało i będzie nieczysty do wieczora.

   17: Każdą szatę, każdą skórę, na której wypłynie nasienie, należy wyprać w     wodzie i będą nieczyste do wieczora.

   18: A jeżeli mężczyzna obcował z kobietą, a miał upływ nasienia, to oboje      obmyją się wodą i będą nieczyści do wieczora.

   19: Jeżeli kobieta ma krwawy upływ, a jest to zwykłe krwawienie z jej ciała, to będzie siedem dni w swojej nieczystości i każdy, kto się jej dotknie, będzie nieczysty do wieczora.

   20: Wszystko zaś, na czym się położy w swej nieczystości, będzie nieczyste i wszystko, na czym usiądzie będzie nieczyste.

   21: Każdy, kto się dotknie jej łoża sprzętu, wypierze swoje szaty i obmyje się wodą i będzie nieczysty do wieczora.

   22: Każdy, kto się dotknie jakiegokolwiek sprzętu, na którym siądzie, wypierze swoje szaty i obmyje się wodą i będzie nieczysty do wieczora.

   23: Jeżeli coś było na jej łożu lub na sprzęcie, na którym siedziała, to ten, kto się go dotknie, będzie nieczysty do wieczora.

   24: A jeżeli mężczyzna jednak z nią obcuje i jej nieczystość przejdzie na niego, to będzie on nieczysty siedem dni, i każde łoże, na którym się         położy, będzie nieczyste.

    25: Jeżeli kobieta będzie miała upływ krwi przez wiele dni, a nie jest to czas jej nieczystości, albo jeżeli będzie miała upływ krwi poza czasem jej nieczystości, to będzie nieczysta przez wszystkie dni upływu, tak     samo, jak w czasie jej nieczystości. Będzie ona nieczysta.

   26: Każde łoże, na którym by leżała przez cały czas swojego upływu krwi,      będzie dla niej jak łoże jej nieczystości. Każdy sprzęt, na którym usiądzie, będzie nieczysty, tak samo, jak jest nieczysty w stanie jej        nieczystości.

   27: Każdy, kto się ich dotyka, będzie nieczysty, wypierze więc swoje szaty i obmyje się wodą, i będzie nieczysty do wieczora.

   28: A gdy jest już wolna od swojego upływu, weźmie sobie dwie synogarlice lub dwa gołębie i przyniesie je do kapłana (...)

   29: A ósmego dnia (...)

   30: (...) dokona kapłan za nią przebłagania przed Panem za jej nieczysty upływ.

   31: Tak ochraniajcie synów izraelskich od ich nieczystości, aby nie pomarli z powodu swej nieczystości przez to, że zanieczyszczają przybytek mój, który jest pośród nich.

   32: Takie jest prawo, dotyczące tego, który ma wyciek, i tego, z którego wypływa nasienie, przez co staje się nieczysty,

   33: Oraz kobiety w czasie jej nieczystości miesięcznej i osoby mającej upływy, zarówno mężczyzny, jak kobiety, a także mężczyzny, który obcuje  z nieczystą.

17,10:  A ktokolwiek z domu izraelskiego albo z obcych przybyszów, którzy mieszkają pośród nich, będzie spożywał jakąkolwiek krew, zwrócę swoje oblicze przeciwko spożywającemu krew i wytracę go spośród jego ludu.

   11: Gdyż życie ciała jest we krwi, a Ja dałem wam ją do użytku na ołtarzu, abyście dokonywali nią przebłagania za dusze wasze, gdyż to krew dokonuje przebłagania za życie.

   12: Dlatego powiedziałem do synów izraelskich: Nikt z was nie będzie spożywał krwi, także obcy przybysz, który mieszka pośród was, nie będzie spożywał krwi.

   13: Każdy, kto z synów izraelskich i z obcych przybyszów mieszkających pośród nich, upoluje zwierzę albo ptaka, które wolno jeść, niech wypuści jego krew i przykryje ją ziemią.

   14: Gdyż życie wszelkiego ciała jest we krwi, w niej ono tkwi; dlatego powiedziałem do synów izraelskich: Nie będziecie spożywać krwi z żadnego ciała, gdyż życie wszelkiego ciała jest w jego krwi, więc każdy, kto ją spożywa, będzie wytracony.

   15: I każdy, kto by jadł padlinę lub rozszarpane zwierzę, czy to tubylec, czy obcy przybysz, wypierze swoje szaty i obmyje się wodą i będzie nieczysty do wieczora, a potem będzie czysty.

   16: Jeżeli nie wypierze swych szat i nie obmyje swojego ciała, ściągnie na siebie winę.

18,20:  Z żoną twego bliźniego nie będziesz dzielił małżeńskiego łoża, bo się przez nią staniesz nieczysty.

19,5: A gdy składać będziecie Panu ofiarę pojednania, ofiarujcie ją tak, aby zyskać upodobanie.

     6: Będzie ona spożywana w dniu waszej ofiary i nazajutrz, a co pozostanie do trzeciego dnia, będzie spalone w ogniu.

     7: Jeżeli by spożywano ją trzeciego dnia, będzie nieczysta, nie zyska upodobania.

     8: Ten, kto ją spożyje, stanie się winny, gdyż zbezcześcił świętość Pana, i wytracony będzie ze swego ludu.

19,19:  Będziecie przestrzegać ustaw moich. Nie będziesz twego bydła parzył z innym gatunkiem. Twego pola nie będziesz obsiewał dwojakim gatunkiem ziarna i nie wdziewaj na siebie szaty zrobionej z dwóch rodzajów      przędzy.

19,23:  A gdy wejdziecie do ziemi i zasadzicie różnorodne drzewa owocowe, pozostawcie pędy ich nieobrzynane wraz z ich owocem przez trzy lata. Miejcie je za nie nadające się do obrzynania, owocu ich jeść nie będziecie.

    24: W czwartym roku wszystek ich owoc będzie poświęcony na uroczystości pochwalne dla Pana.

    25: Dopiero w piątym roku jeść możecie ich owoc, i tak przysporzy on wam jego urodzaju; Ja, Pan jestem Bogiem waszym.

   26: Nie będziecie jedli niczego z krwią; nie będziecie wróżyć ni czarować.

20,24: I rzekłem do was: Wy odziedziczycie ich ziemię, a Ja dam ją wam, abyście ją posiedli, ziemię opływającą w mleko i miód. Ja, Pan jestem Bogiem waszym, który was oddzieliłem od ludów.

   25: Będziecie więc rozróżniali między zwierzętami czystym a nieczystymi i między ptactwem nieczystym a czystym. Nie kalajcie siebie samych przez zwierzęta i ptactwo i przez wszystko, co pełza po ziemi, a co oddzieliłem aby było dla was nieczyste.

   26: Będziecie mi więc świętymi, bo Ja jestem święty, Ja, Pan, i oddzieliłem was od innych ludów abyście byli moimi.

21,17-23 [9]

22,3: Powiedz im dla przyszłych waszych pokoleń: Ktokolwiek przystąpi do świętych rzeczy, które synowie izraelscy poświęcają Panu, a będzie on nieczysty, to zostanie wytracony sprzed oblicza mego; Jam jest Pan.

     4: Nikt z potomstwa Aarona kto jest trędowaty, albo ma wyciek, nie będzie spożywał niczego z rzeczy poświęconych, dopóki się nie oczyści. A kto dotyka kogokolwiek, kto stał się nieczystym przez zetknięcie ze zmarłym lub mężczyzny, z którego upływa nasienie,

     5: Albo mężczyzny, który dotyka się jakiegoś płazu i przez to staje się nieczysty, albo człowieka, który uczyni go nieczystym, jakąkolwiek by była nieczystość jego,

     6: Ktokolwiek więc dotknie się tego, będzie nieczysty aż do wieczora. Nie     będzie jadł niczego ze świętych rzeczy, dopóki nie swego ciała nie obmyje  wodą;

     7: Gdy zajdzie słońce, będzie czysty i potem będzie jadł ze świętych rzeczy, gdyż jest to jego pokarm.

  8: Nie będzie jadł padliny ani mięsa ze zwierzęcia rozszarpanego, bo przez   nie stałby się nieczysty; Jam jest Pan.

22,10: Żaden obcy nie będzie jadł świętych rzeczy, również mieszkaniec domu kapłana ani najemnik nie będą jedli świętych rzeczy.

22,14:  A jeśli ktoś będzie jadł przez pomyłkę rzeczy święte, to doda do tego      jedną piątą wartości i odda wraz z rzeczą świętą kapłanowi.

22,22:  Nie będziecie ofiarować Panu zwierzęcia ślepego ani ułomnego, ani okaleczonego, ani owrzodzonego, ani parszywego, ani krostowatego. Nie będziecie z nich składać ofiar ognistych na ołtarzu Pana.

22,28:  Nie zabijajcie tego samego dnia krowy lub owcy z jego młodym.

23,9: Przemów do synów izraelskich (...) snop z pierwocin waszego żniwa przyniesiecie do kapłana.

23,14:  Chleba zaś ani prażonego lub świeżego ziarna jeść nie będziecie aż do tego dnia, w którym przyniesiecie swojemu Bogu dar. Jest to ustawa wieczna dla waszych pokoleń we wszystkich siedzibach waszych.

25,3: Przez sześć lat będziesz obsiewał swoje pole i przez sześć lat będziesz obcinał swoją winnicę, i będziesz zbierał jej plon.

    4: Lecz w roku siódmym mieć ziemia będzie sabat całkowity, odpoczynek, sabat dla Pana. Nie będziesz obsiewał swego pola ani obcinał swojej winnicy.

27,9: Jeżeli coś z bydła składają na ofiarę dla Pana, to wszystko, co z niego daje się Panu, jest święte.

11,11:  A jeżeli któreś ze zwierząt nieczystych, których się nie składa w ofierze, ma być darem dla Pana, to niech postawi to zwierzę przed kapłanem,

    12: A kapłan je oszacuje, drożej lub taniej. Jak ty kapłanie, je ocenisz, tak będzie!

    13: Jeżeli potem chce je wykupić, to dołoży jedną piątą do twojej oceny.

IV Księga Mojżesza (Numeri)

5,2:  Rozkaż synom izraelskim, aby usunęli z obozu wszystkich trędowatych,     wszystkich cierpiących na wyciek i wszystkich, którzy się zanieczyścili przez zetknięcie ze zmarłym.

   3: Usuniecie zarówno mężczyznę, jak kobietę poza obóz, usuniecie ich, aby nie zanieczyszczali swojego obozu, gdzie Ja zamieszkam pośród nich.

6,2-21 [10]

9,7: Mężowie ci rzekli: Staliśmy się nieczystymi przez zetknięcie ze zwłokami ludzkimi; dlaczego mamy być upośledzeni wśród synów izraelskich, nie mogąc złożyć Panu daru ofiarnego w oznaczonym czasie?

9,10: Powiedz synom izraelskim tak: Każdy wśród was lub z waszych potomków, który stanie się nieczysty przez zetknięcie ze zwłokami albo będzie w dalekiej podróży, powinien jednak obchodzić Paschę dla Pana,

   11: (...) będą ją spożywać z przaśnikami i gorzkimi ziołami.

   12: Nie zostawią z niej nic do rana, a kości z niej nie połamią (...)

   13: A kto był czysty i nie był w podróży, a zaniecha Paschy, zostanie wytracony ze swego ludu, gdyż nie złożył Panu daru ofiarnego w oznaczonym czasie (...)

   14: A Jeżeli zamieszka u was obcy przybysz i chce obchodzić Paschę dla Pana, to niech uczyni to według przepisów i praw dotyczących Paschy; jednakowy jest przepis dla was, zarówno dla obcego przybysza, jak dla tubylca.

15,15: W ogóle, jednakowy jest przepis dla was i dla cudzoziemca, który u was przebywa. Będzie to przepis wieczny, dla waszych pokoleń przed Panem, zarówno dla was, jak i dla cudzoziemca.

19,2-10 [11]

11: Ktokolwiek dotknie jakiegokolwiek zmarłego, będzie nieczysty przez siedem dni[12].

19,22:  Wszystko, czegokolwiek dotknie się nieczysty, staje się nieczyste, a osoba dotykająca go będzie nieczysta do wieczora.

25,1: (...) lud zaczął uprawiać nierząd z Moabitkami,

     2: Zapraszały one na rzeźne ofiary swoich bogów, a lud jadł i oddawał pokłony ich bogom.

     3: (...) Wtedy Pan rozgniewał się na Izraela.

31,19:  (...) Każdy, kto zabił człowieka i każdy, kto dotknął się poległego, niech się oczyści trzeciego dnia i siódmego dnia, wy i wasi jeńcy.

    20: Oczyśćcie także wszelkie szaty i wszelkie przedmioty skórzane, wszelkie    wyroby z koziej sierści i wszelkie przedmioty drewniane.

31,23:  Wszystko, co przetrzyma próbę ognia, przeprowadzicie przez ogień i zostanie uznane za czyste. Jednak należy to oczyścić wodą oczyszczającą. Wszystko zaś, co nie wytrzymuje próby ognia, przeprowadzicie przez próbę        wody.

35,34:  I nie zanieczyszczajcie ziemi, w której mieszkacie, wpośród której i Ja mieszkam; gdyż Ja, Pan, mieszkam wśród synów izraelskich.

V Księga Mojżesza- (Deuteronomium)

12[13],15: Możesz natomiast zarzynać i jeść mięso, ile dusza zapragnie, według  błogosławieństwa Pana, twego Boga, którego ci udzieli, we wszystkich twoich bramach. Zarówno nieczysty, jak czysty może je spożywać, podobnie jak gazelę czy jelenia.

   16: Tylko krwi nie będziecie jeść, wylejcie ją na ziemię jak wodę

   17: Nie możesz jeść w twoich miejscowościach niczego z dziesięciny zboża, wina i oliwy, z pierworodnego z  twoich trzód, niczego z danin, ani tych, które ślubowałeś, ani z dobrowolnych, ani z darów ofiarnych twej ręki.

   18: Tylko przed Panem, twoim Bogiem, będziesz je spożywał na miejscu, które wybierze Pan, Bóg twój, ty i twój syn i twoja córka, i twój sługa, i twoja służąca oraz Lewita, który mieszka w twoich bramach (...)

 12,20: Gdy Pan, Bóg twój, poszerzy twoje granice, jak ci obiecał, a ty powiesz: Chcę jeść mięso! - gdyż dusza twoja pragnie jeść mięso - możesz jeść mięso, ile tylko zapragnie twoja dusza .

   21: Jeżeli miejsce, które Pan, Bóg twój, wybierze, będzie zbyt odległe od ciebie, będziesz zarzynał swoje bydło i owce które dał ci Pan, jak ci rozkazałem, i będziesz jadł w swoich bramach, ile tylko zapragnie twoja dusza,

   22: Na miejscu, które Pan wybierze na mieszkanie dla swego imienia, będziesz jadł przed Panem, Bogiem twoim, dziesięcinę z twego zboża, wina i oliwy oraz pierworodnych twojego bydła i trzody, abyś się uczył bojaźni Pana, Boga twego, po wszystkie dni.

   23: Wystrzegaj się tylko, aby nie spożywać krwi, gdyż krew to dusza, a nie   będziesz spożywał duszy wraz z mięsem.

   24: Nie będziesz jej spożywał, wylejesz ją na ziemię jak wodę. 

  25:  Nie będziesz jej spożywał, aby dobrze się powodziło tobie i twoim synom po tobie, gdy będziesz czynił to, co prawe w oczach Pana.

14,3: Nie będziesz  jadł nic obrzydliwego.

     4: To są zwierzęta, które będziecie jeść: woły, owce i kozy,

     5: Jelenie, gazele, daniele, kozice, antylopy, bawoły i sarny.

    6: Będziecie jedli każde bydlę, mające kopyto, rozszczepioną na dwoje racicę i przeżuwające połknięty pokarm.

  7: Ale spośród tych, które przeżuwają połknięty pokarm i mają kopyto rozszczepione, nie będziecie jedli: wielbłąda, zająca, świstaka, choć bowiem przeżuwają, jednak nie mają kopyta rozszczepionego. Będą one dla was nieczyste.

 8: Także i świnia, choć ma kopyto rozszczepione, ale ponieważ nie przeżuwa, będzie wam nieczysta. Jej mięsa jeść nie będziecie ani jej padliny nie będziecie się dotykać.

  9: To zaś będziecie jedli ze wszystkiego, co żyje w wodzie: wszystko, co ma płetwy i łuski, będziecie jedli.

   10: Lecz tego wszystkiego, co nie ma płetw i łusek, jeść nie będziecie. To jest dla was nieczyste.

   11: Wszelkie ptactwo czyste będziecie jedli;

   12: Ale z nich nie będziecie jedli orła, sępa górskiego, orła morskiego,

   13: Kani, sokoła i sępa, według ich rodzaju

   14: I kruka według jego rodzaju,

   15: Strusia, sowy, mewy ani jastrzębia według jego rodzaju,

   16: Sójki, puszczyka, puchacza,

   17: Pelikana, białego sępa, kormorana,

   18: Bociana, czapli według jej rodzaju, dudka i nietoperza.

   19: Także każdy owad będzie wam nieczysty, nie będziesz go spożywać.

   20: Lecz wolno wam jeść wszelkie ptactwo czyste.

   21: Nie wolno wam jeść żadnej padliny. Dasz ją do zjedzenia obcemu przybyszowi, który jest w twoich bramach, albo sprzedasz ją obcemu, gdyż  ty jesteś ludem świętym Pana, Boga twego. Nie będziesz gotował koźlęcia w mleku jego matki.

14,23: Na miejscu, które Pan wybierze na mieszkanie dla swego imienia, będziesz jadł przed Panem, Bogiem twoim, dziesięcinę z twego zboża, wina i oliwy oraz z pierworodnych twojego bydła i trzody, abyś się uczył bojaźni Pana, Boga twego, po wszystkie dni.

   24: Jeśli jednak droga będzie dla ciebie za daleka i nie będziesz mógł jej tam zanieść, gdyż miejsce, które obierze Pan, Bóg twój, aby tam złożyć swoje imię, będzie zbyt oddalone od ciebie, kiedy Pan Bóg twój, cię pobłogosławi,

   25: To możesz je spieniężyć i zawiniesz pieniądze w swej ręce i pójdziesz na   miejsce, które sobie wybierze Pan, Bóg twój.

   26: I wydasz te pieniądze na to wszystko, czego zapragnie twoja dusza: z bydła, z owiec, wina, napoju upajającego i wszystkiego, czego zapragnie twoja dusza, i będziesz tam jadł przed Panem, i będziesz się weselił, ty i twój dom.

   27: Oraz Lewita, który jest w twoich bramach. Nie opuścisz go, gdyż on nie ma działu i dziedzictwa z tobą.

15,19:  Każdego pierworodnego samca, który się urodzi wśród twego  bydła  i wśród twoich owiec, poświęcisz Panu, Bogu twemu. Nie użyjesz do pracy pierworodnego z twego bydła ani nie będziesz strzygł pierworodnego z twoich owiec.

   20: Będziesz je spożywał wobec Pana, Boga twego ty i twoja rodzina, w miejscu, które Pan wybierze.

   21: Jeśliby zaś była na nim jakaś wada, jeśliby było chrome lub ślepe, albo z jakąkolwiek przykrą wadą, nie złożysz go na ofiarę Panu, Bogu twemu.

  22: Możesz je spożywać w swoich bramach, zarówno nieczysty jak czysty, tak jak gazelę i jelenia;

   23: Tylko krwi jego nie będziesz spożywał. Wylejesz ją na ziemię jak wodę.

16[14],2: Złożysz na ofiarę paschalną dla Pana, Boga twego, owce i bydło (...)

  3: Nie będziesz przy niej jadł zakwaszonego ciasta przez siedem dni. Będziesz jadł przy niej przaśniki - chleb nędzy, gdyż w pośpiechu        wyszedłeś z ziemi egipskiej - abyś pamiętał dzień twego wyjścia z ziemi egipskiej prze wszystkie dni twojego życia.

    4: Przez siedem dni nie pojawi się u ciebie kwaśny zaczyn na całym twoim    obszarze. Z mięsa, które złożysz na ofiarę paschalną wieczorem, pierwszego dnia, niech nic nie zostanie przez noc do rana.

16,8: Przez sześć dni będziesz jadł przaśniki, a siódmego dnia (...) Nie będziesz wykonywał żadnej pracy.

17,1: Nie będziesz ofiarował Panu, Bogu swemu, cielca ani owcy, na których jest wada, jakikolwiek brak, gdyż jest to obrzydliwością dla Pana, Boga twego.

18,9: Gdy tedy wejdziesz do ziemi, którą Pan Bóg twój, ci daje, nie naucz się czynić obrzydliwości tych ludów;

32,13[15]:      Powiódł go po wzgórzach po wzgórzach ziemi, aby spożywał plony pól; karmił go miodem ze skały, i oliwą z opoki krzemiennej,

14: Śmietanką krowią i mlekiem owczym, wraz z tłuszczem jagniąt i baranów z Baszanu, i kozłów oraz najwyborniejszą mąką pszeniczną, a zapijesz to winem z krwi winogron.

32,16:  Pobudzili jego zazdrość cudzymi bogami, podniecili go obrzydliwościami

17: Składali ofiary demonom, które nie są bogami, bogom, których ojcowie wasi nie znali, nowym, które niedawno się pojawiły.

32,25:  Na zewnątrz osierocać będzie miecz a w mieszkaniach groza, zarówno młodzieńca, jak pannę, jak niemowlę oraz męża sędziwego.

26: Byłbym rzekł: Potłukę ich, wytracę między ludźmi pamięć o nich.

32,32: Gdyż z winorośli Sodomy jest winorośl ich i żniw uprawnych Gomory; winogrona ich to winogrona jadowite, gorzkie są ich jagody.

33: Smoczym jadem jest wino ich, okrutną trucizną żmij.

32,36:  [...] Pan upomni się o prawo ludu swego, ulituje się nad sługami swoimi, gdy zobaczy, że znikła siła i że nie ma ani niewolnika, ani wolnego.

32,37: I powie: Gdzież są bogowie ich, skała na której polegali,

38: Którzy tłuszcz rzeźnych ofiar ich zjadali i wypijali wino ich ofiar z płynów? [...]

39: Patrzcie teraz, że to Ja, Ja jestem a oprócz mnie nie ma boga. Ja pozbawiam życia i darzę życiem, ja ranię i leczę, i z mojej ręki nikt nie zdoła się wyrwać.

32,46:  Rzekł[16] do nich jeszcze: Weźmijcie do serca swego wszystkie słowa, którymi ja was dziś ostrzegam, abyście je przekazali waszym synom, by starannie spełniali wszystkie słowa tego zakonu.

47: Gdyż nie jest to dla was słowo puste, lecz jest ono waszym życiem; i przez to słowo przedłużycie życie swoje na ziemi, do której przeprawiacie się przez Jordan, aby ją objąć w posiadanie.

              

 ...Tak kończy się mój przegląd Tory pod kątem zaleceń kaszrutu i czystości. Zachęcam wszelako do samodzielnej lektury tej Świętej Księgi, krynicy łask i radości spływającej na nas, obcujących z nią śmiertelników... Na pewno znajdziecie tam jeszcze więcej tego, czego nie ma w naszym codziennym zmaganiu na tym najlepszym ze światów.

         Choć wyłożone powyżej nakazy i prawa są jasne i klarowne, życie strasznie skomplikowało pewne aspekty koszerności widziane „oczyma współczesnych”. Jak się za chwilę przekonamy, sprawy nie przedstawiają się tak prosto. Dzisiejszy obraz kaszrutu jest pochodną Tory, późniejszych zakonów skodyfikowanych formalnie oraz ścierania się dwóch tradycji: aszkenazyjskiej i sefardyjskiej; jest nadto wypadkową historii i ruchów w żydostwie światowym oraz rozwoju współczesnych technologij i nauk.

---

^[1] - Arabscy pasterze odkryli w latach 1947-52 w jaskiniach stare naczynia gliniane z kilkuset zwojami, pokrytymi pismem hebrajskim. Pojawienie się ich na targu zwróciło uwagę żydów, którzy, gdy tylko uświadomili sobie doniosłość znaleziska, zaczęli gorliwie odkupywać rozproszone fragmenty. Były to głównie księgi Izajasza i Habakuka. Od czasu odkrycia, zwoje z Qumran są badane przez specjalną komisję w Watykanie.

^[2] - Kohenim (l. pojed. kohen) są kapłanami - potomkami rodu Aarona (brata Mojżesza); w judaizmie nie zdobywa się święceń kapłańskich inaczej niż przez dziedziczenie (tylko potomkowie rodu Aarona mogą być kapłanami).

^[3] - Chociaż dozwolone jest na przykład uczestnictwo nie-żydów w przygotowaniach do najświętszej ceremonii ustanowionej przez Boga - szabasu (pod warunkiem sprawiedliwego i godziwego wynagrodzenia za tę pracę).

^[4] - Z uwagi na rzadkość ich występowania dziś - pewne aspekty nieczystości, na przykład związanej z trądem - są ledwie sygnalizowane. W  Torze poświęca się im znacznie więcej czasu i miejsca. Zainteresowanych zachęcam do samodzielnej lektury Biblii.

^[5] - Zwłaszcza te, które dotyczą krwawienia wynikającego z miesięcznego cyklu kobiet.

^[6] - Cytaty podawane są jako całe wersy i pełne zdania. Wyjątkowo, jeśli tylko niewielka część wiersza dotyczy koszerności, podawany jest wyimek z zaznaczeniem, iż chodzi o fragment, nie zaś całość: (...) Nie pomija się natomiast końcowych napominań boskich wieńczących zakony.

[7] - w II Mojż.12,1-28 mowa o święcie Paschy w pierwszym miesiącu roku kalendarza żydowskiego.

[8] - Treść tych rozdziałów dotyczy postępowania z osobami i przedmiotami, domem itp.. w wypadku plagi trądu. Przedmioty i osoby były uznane za nieczyste z  tego powodu.

[9] - Fragment ten wymienia, jakie ułomności cielesne eliminują Aaronitę z przystępowania do posług religijnych, w tym ze składania ofiar z pokarmów.

^[10] - Wersy te zawierają szczególny przypadek praw, w tym kaszrutu, obowiązujące mężczyzn i kobiety, którzy składają Panu specjalny ślub oddania, tzw. ślub nazyreatu. Muszą się wtedy powstrzymywać od spożycia “humez”, mocnych alkoholi, winogron, rodzynków, wina, soku gronowego, niczego, co się zbiera w winnicy i uzyskuje z przeróbki. Śmierć w obecności nazyrejczyka zanieczyszcza, musi on w ósmym dniu obciąć włosy na głowie, potem złożyć ofiarę. Nie może ulec zanieczyszczeniu jak Hakohen, to jest nawet przy śmierci najbliższej swej rodziny.

^[11]-Wersy opisują sposób składania ofiary kapłańskiej i okoliczności nabycia nieczystości przez kapłana i osobę zbierającą popiół.

^[12] - Wiersze 12-21 określają nieczystość skutkiem kontaktów ze zmarłymi i obrzędy oczyszczenia wodą oczyszczenia.

[13] - Rozdział 12 dotyczy hołdu składanego Panu w miejscu osiedlenia, głównie ofiar całopalnych.

[14] - Rozdział 16. dotyczy poleceń obchodzenia Paschy, Święta Tygodni i Święta Szałasów - trzech głównych świąt Judaizmu. W czasie obchodów święta Paschy obowiązywał specjalny rodzaj kaszrutu, dokładnie omawiany w stosownych pismach prawa rabinicznego.

[15] - Ustęp 32. V Mojż. to “Pieśń Mojżesza”, którą wzniósł jako przestrogę przed bałwochwalstwem plemion ościennych.

[16] - Mojżesz, skończywszy swą pieśń.